Auguste Comte’un Üç Hal Yasası

Auguste Comte’un üç hâl kanunu ya da üç hâl yasası olarak adlandırılan toplumsal evrim kuramına göre toplumlar üç aşamadan geçer: Teolojik aşama, Metafizik aşama, Pozivitist aşama. Bu aşamalar birbirlerinden kesin hatlarla ayrılmamışlardır, toplum bazı konularda bir aşamada iken bazı konularda bir diğer aşamada olabilmektedir.

Teolojik Aşama: Bu dönem dünyanın başlangıcından 1300 yılına kadar geçen süreyi kapsamaktadır. Bu aşamadaki temel düşünce fiziki, sosyal diğer bir deyişle doğadaki ve toplumdaki tüm olayların doğa üstü güçler tarafından idare edildiğine duyulan inançtır. Doğa ve toplum tanrı tarafından meydana getirilmiştir ve yönetilmektedir. Teolojik aşamada doğaya, insana, topluma dair var olan bilgiler ilahi özellik taşıdıkları için sorgulanmadan kabul edilmektedir. Comte teolojik aşamayı kendi içinde fetişizm, çoktanrıcılık ve tektanrıcılık olmak üzere üçe ayırmaktadır. Fetişizm; her şeyin canlı sayıldığı bir anlayıştır. Çoktanrıcılık anlayışında yaşamın her safhasının farklı tanrılar tarafından belirlendiği düşünülmektedir. Tektanrıcılık anlayışı ise tek bir tanrının olduğu inancına dayanmaktadır.

Metafizik Aşama: Rönesans ile birlikte teolojik aşamadan metafizik aşamaya geçilmiş ve 1300 ile 1800 yılları arasında genel olarak bu evre yaşanmıştır. Bu aşamada belirgin olan toplumsal ve doğayla ilgili olguların birtakım soyut güçler ile açıklanmasıdır. Comte’a göre bu aşama pozitivist aşamaya geçişi sağlamaktadır. Comte’a göre bu aşamalardan her biri bir öncekinin sonucu bir sonrakinin ise hazırlayıcısı olmaktadır. Teolojik ve metafizik aşamada Comte, insanların doğadaki ve toplumdaki tüm olgularla ilgili olarak amaç ve nedenlerine ait mutlak bilgilere ulaşmak istemektedirler.

Pozitivist Aşama: 1800’lü yıllardan itibaren bilimsel düşüncenin hâkim olduğu pozitif aşamaya ulaşılmıştır. Bu aşamaya geçişi sağlayan Fransız Devrimi’dir. Bu dönemde insanlar doğadaki ve toplumsal yaşamdaki olguları açıklayabilmek için somut gözlenebilir olguları incelemeye yönelmişlerdir. Bu inceleme esnasında olgular arasındaki neden-sonuç ilişkileri gözlenip, bu ilişkilerdeki düzenlilikler ve artarda gelişler yasalarla ile açıklanabilmektedir. Comte’a göre pozitif düşünme endüstriyel girişimcilerin ortaya çıkmasına imkân sağlamıştır.